Мектепке дейінгі балалар ұйымына жолдама қалай алуға болады
Мектепке тіркеу үшін құжаттарды қабылдау
23 желтоқсанда "Біртұтас тәрбие"...
Текст
Ақмола облысы білім басқармасының жанындағы "Есіл қаласы, агротехникалық колледжі" мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсшпорны
Государственное коммунальное казенное предприятие «Агротехнический колледж город Есиль» при управлении образования Акмолинской области.
2021 жылдың 11 наурызында "Бухгалтер" біліктілігіндегі "Фермер шаруашылығы" мамандығы бойынша 37 оқу тобының 1 курс студенті Павловская Татьяна Республикалық семинарға қатысты. Ақмола облысының медициналық колледждері мен колледждерінің студенттері арасында онлайн ғылыми-практикалық конференция. Татьяна тарих пәнінің оқытушысы А.А. Семернаяның жетекшілігімен "Томиристен бүгінгі күнге дейін" бағыты бойынша "Ұлы даланың танымал әйелдері"баяндамасын дайындады.
11.03.2021
Томиристен бүгінгі күнге дейін "бағыты»
"Ұлы дала әйелдері»
Павловская Т. А.
Жетекшісі Семерная А. А.
"Агротехникалық колледжі, Есіл қаласы»
"Ұлт болашағы қыздар мен аналардың қолында»
М. Әуезов
Ежелгі заманнан бері Қазақстан тарихында әйелдердің қоғамдағы рөлі төмендей бастады. Әйелдің тағдыры пештің қамқоршысы, балалар мен күйеуіне қамқорлық жасау деп саналды.
Бірақ кейбір тарихшылар, олардың бірі Радик Темірғалиев Шығыс әйелдерінің ерлерге қарағанда үлкен құрметке ие болғанын атап өтті.
Кейбір көшпелілерде әйелдің дауысы салмақты болды және маңызды мәселелерді шешуде шешуші болды. Әскери қақтығыстар кезінде, ер адамдар жетіспеген кезде, әйелдер қару алды. Тарихшылар әйелдердің ерлермен тең дәрежеде күрескенін және ұрыс кезінде кейде ер адамдарға қарағанда батыл болғанын атап өтті. Ер адамдар қашып кететін жағдайлар болды, бірақ әйелдер ешқашан.
Шоқан Уәлиханов былай деп жазды:"қазақ тарихындағы әйелдер әскери істе ерлерден де асып түседі".
Кез келген тарихи дәуірде өз уақыттарын даңқтап, Ұлы дала тарихында өздері туралы естелік қалдырған әйелдер болды. Олар аты аңызға айналған патшайымдар, ақындар, жауынгерлер, актрисалар болды.
Біздің мемлекетіміздің қоғамдық-саяси қызметіне әйелдердің қатысу мәселесінің өзектілігі, бір жағынан, қоғамның әлемдік өмірінде болып жатқан және болып жатқан процестермен және ондағы әйелдердің рөлімен, екінші жағынан, қазіргі әлемде әйелдердің рөлі айтарлықтай өскен белгілі бір өзгерістердің болуымен анықталады.
Ерлер арасындағы тарихтың, ғылымның, мәдениеттің ұлы қайраткерлері туралы біз сол салада жұмыс істейтін әйелдерге қарағанда көбірек естиміз, көреміз және білеміз, бірақ көптеген әйелдер ештеңеден кем түспейді, мүмкін тіпті бір нәрседе де, ер адамдардан да жоғары. Тарихшылар, жазушылар және басқа да өнер қайраткерлері әйелдердің бейнелеріне аз көңіл бөлгені өте өкінішті. Бұл әділетсіз. Себебі жастардың елдің қоғамдық өміріндегі әйелдердің рөлі, олардың қоғамдық өмірге қандай үлес қосқаны туралы білімі-
Қазақстанның саяси және мәдени өмірі оларға қазақ халқының мәдени мұрасы мен игілігіне қосылуға көмектеседі.
Қазіргі уақытта біздің еліміздің тарихында терең із қалдырған кейбір әйелдердің есімдері ұмытылды. Қазіргі ұрпақ, әсіресе қыздар, олардың аттарын біліп, олардан үлгі алып, оларға еліктеуі керек.
Сондықтан да мемлекетіміздің саяси, мәдени және рухани дамуына белгілі бір үлес қосқан және бейнелері тұтас халықтың тарихында мәңгі қалған батылдық пен дарындылықтың үлгісі болған кейбір әйелдерді еске алғым келді.
Мен Қазақстан дамуының түрлі тарихи кезеңдерінде өздерін көрсете білген әйелдер туралы айтқым келеді.
Дәстүрлі, патриархалды-рулық құрылым кезеңінде әйел пештің қамқоршысы ғана емес, сонымен бірге күйеуінің дана кеңесшісі және көмекшісі болды.
Мен есімдері ұмытылған, халқымыздың мақтанышы және Отанға шексіз қызмет етудің үлгісі болып табылатын адамдардан бастағым келеді.
Бұл Уәлидің төртінші әйелі Айғаным. Бұл ақылды қыз бірден күйеуін ұстай алды. Ол, басқа қыздар сияқты, оның келісімінсіз үйленгеніне қарамастан, ол Уәлиге оны алғашқы әйелдері мен балаларынан аластатуды талап етті, өйткені ол олардан зардап шеккісі келмейді. Және Уәли келісті. Ол қайтыс болғаннан кейін Ресей мемлекеті Айғаным патшайымы деп танылды. Өзінің сұлулығы мен ақыл-парасатын пайдаланып, оны Көкшетау дуанының сұлтаны етіп тағайындаған Сперанскийден сұрап, ішінде үлкен бөлмелері, мешіті және медресесі бар сарай сала алды. Нәтижесінде Сырымбет тауының маңында керемет сәулет ғимараты салынды.
Айғаным тарихта билікке қол жеткізген, еуропалық білім алған, бірнеше тілді білетін және саяси қайраткер болған әйел ретінде қалды.
Басқа Жәңгір ханның әйелі Фатима Тоташ та білімді, ақылды әйел болған. Ол қарапайым адамдармен ортақ тіл тапты, бірнеше тілдерді білді, қалаларды аралап, ақсүйектермен сөйлесті, қайырымдылық шараларына қатысты. 1826 жылы ол Астанаға орыс патшасын ұлықтау үшін келді, ол оған зергерлік бұйымдар берді.
Ол одан хан сарайын салуға және оны жоспарлау үшін сәулетшіге ақша сұрады. Император бірден қаражат бөлді.
Хан билігі жойылғаннан кейін патша үкіметі қамқоршылар кеңесін құру туралы шешім қабылдады. Фатима да оның құрамына кірді, бірақ ауруына байланысты оның қызметіне қатыспады.
Хочется еске түсіру мен әйелдер туралы-Батырлар. Ұлы апат, жоңғар шапқыншылығы кезінде ерлермен бірге әйелдер де иықпен шайқасты. Айтолқын-Сұлтан Абылайдың қызы, Гаухар-Қабанбай батырдың әйелі, Айбике-Бұланбай батырдың қызы және басқалары. Өкінішке орай, олардың есімдері ұмытылды.
Әсіресе, әйелдер барлау жасағын басқарған, күйеуімен бірге жоңғарлармен болған соғыста болған барлық ірі шайқастарға қатысқан батыл әйел-Гаухар батырға тоқталғым келеді. Гаухар жарақат алғаннан кейін, оның орнына анасы сияқты батыл күрескен қызы Назым командир болды. Жоңғарлар әйелдің " аруақ!!!»
Сондықтан ұрпақтардың жадында өз жеріне берілген мықты да табанды, батыл да қайсар, ерлермен бір сапта тұрған қазақ әйелдерінің өз халқының бостандығы үшін соғысқа барғаны өте маңызды.
Қазан төңкерісі және Кеңес өкіметінің орнауы нәтижесінде қазақ әйелі ер адаммен тең құқыққа ие болды.
Осы кезеңдегі жарқын мысал-Назифа Құлжанованың қызметі. Ол белсенді әйелдер қозғалысы, дарынды мұғалім және Орыс Географиялық қоғамының мүшесі болды. Ол алғашқы қазақ әйел журналисті болды.
Сондай-ақ, халық үшін қиын уақытта Алма Оразбаева да аз емес еді. Революциялық идеялармен шабыттанған ол ауыл кеңестеріне қатысты. Орынбор губкомының секциясының хатшысы, Бюро мүшесі, Қырғыз обкомының РКП(б) әйелдер бөлімінің меңгерушісі болды. Алма қазақ халқында қалың мал мен көп әйел алуды жою туралы декрет авторларының бірі болды.
Ұлы Отан соғысының Батырлары Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметованың есімдерін Қазақстанда барлығы біледі, ал бомбардирлердің аты аңызға айналған әйелдер полкінің ұшқышы Хиуаз Доспанованың есімін өкінішке қарай барлығы біле бермейді. Соғыс басталған кезде Хиуаз мединституттың екінші курсында оқыды. Содан кейін ол майданға баруды шешті. Ол әйелдер авиациялық полкінің құрылғанын білгенде, ол өтініш беріп, қабылданды. Сыртқы жағынан, ол 33-ші аяқ киіммен нәзік болды, бірақ сонымен бірге қатты мінезге ие болды. Түнде "түнгі сиқыршылар" жазда 6-8 рет, ал қыста-10-12 рет ұшып кетті. Хиуаз есебінде 300-ден астам ұшырылым бар. Полкімен бірге ол Германияға жетті. Ерлігі мен батылдығы үшін ұшқыш көптеген ордендермен және медальдармен марапатталды. Әр адамның көптеген марапаттары жоқ. Соңғы марапатты оған Қазақстанның Тұңғыш Президенті - "Халық Қаһарманы" атағы табыс етті. Кейін
соғыс кезінде ол Отанына екінші топтағы мүгедек болып оралды. Авиация бұрынғы қалпында қалды.
Қазақ әйелдері тек соғысып қана қоймай, өздерінің таланттарын әдебиетте, өнерде, мәдениетте көрсетті.
2000 жылдардың басында Ақындар мен жазушылардың бүкіл галактикасы пайда болды, олардың көпшілігі әйелдер болды. Солардың бірі Жұмағұл Солты болатын. Өкінішке орай, оның шығармалары орыс тіліне аударылмағандықтан, ол аз танымал болды. Оның "ыңғайсыз әңгіме" әңгімесі әйелдердің маңызды мәселелерінің бірі –неке адалдығын бұзу тақырыбына қатысты. Бұл күшті әйелдің, анасы мен әйелінің таңғажайып әдемі оқиғасы, күйеуі оны тірі кезінде ғана емес, сонымен бірге оны қайтыс болғанға дейін алдап, оны сүйіктісінің жанына жерлеуге көндірді.
Зира Наурызбаева өзінің "Бескемпір" атты деректі шығармасында қуғын-сүргінге ұшырағандардың әйелі болған біздің әжелеріміздің портреттік галереясын құрды. Олар өз заманының нағыз кейіпкерлері болды. Лагерьлер, соғыс, туыстары мен достарының жоғалуы, еріксіз көші-қон. Егер бұл бейнелер біздің фильмдерімізде, кескіндемелерімізде, әдебиеттерімізде бейнеленген болса, онда жас қыздар Жұлдыздарға еліктеуді немесе таланты мен ақылымен жетістікке жетуді ойлайды.
Есімізге түсірейік Ансу Мустафина - бірінші қазақстандық суретші, ол бейнелеген қазіргі казашек осындай, олар: худыми, полными, добрыми и злыми, переживающими, ищущими. Суретші қорғансыз қазақ әйелін емес, ең алдымен жеке басын жеткізгісі келді. Өкінішке орай, көптеген әріптестер оның суреттерін түсінбеді және оны әуесқой деп атады.
Ұлы дала қазақтарының әйелдерінің тізіміне КСРО Халық әртісі атағын алған тұңғыш қазақ опера әншісі Күләш Байсейітованың есімін енгізу міндетті. Евгений Брусиловский жазған алғашқы қазақ операсы дәл осы опера үшін жасалған болатын. Ынталы көрермендер оны залдан қолдарына алып шықты, оны Мемлекет басшысының қабылдауына шақырды.
"Қазақ Бұлбұлын" КСРО мен Қазақстанның Халық әртісі деп атаған. Бұл әйел даңқ пен табысқа жетудің қиын жолынан өтті. Ол халық жиналатын жерде өнер көрсетті: ауылдық клубтарда, дала диірмендерінде, демалыс үйлерінде. Бұл оның дауысын ашуға мүмкіндік берген халық әндері. ЮНЕСКО-ның халықаралық мәдени ұйымы оны ХХ ғасырдың жиырма көрнекті әйелдерінің қатарына қосқанын білетіндер аз.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін әйелдер елдің саяси өміріне белсене араласа бастады. Олардың кейбіреулері саяси қайраткерлерге, басқалары ғалымдарға, ал басқалары мәдени салада танымал болды. Олар Отан игілігі үшін еңбек етіп, Ұлы дала әйелдерінің тізіміне енеді.
Әсел Сартбаева-әлемге танымал әйел ғалымдардың бірі. Ол дәрі-дәрмектерді салқындатпай сақтауға мүмкіндік беретін вакциналарды кремниймен жабу әдісін ойлап тапты. Бұл өте маңызды жаңалық болды, өйткені вакциналардың көпшілігі нашарлайды. Оның ашылуы бүкіл әлемдегі миллиондаған адамдардың өмірін сақтап қалуға көмектесті.
Қазақстанның көрнекті әйелдерінің бірі-Сара Назарбаева-Қазақстанның бірінші ханымы. 1992 жылдан бастап Республикалық "Бөбек"балалар қайырымдылық қорының негізін қалаушы және президенті. Қор экологиялық апат орындары-Арал өңірі мен Семей ядролық полигоны аймағындағы балаларға көмек көрсетуге ерекше көңіл бөледі. Сара Алпысқызының қызметі SOS-киндердорф халықаралық қозғалысымен байланысты. 1994 жылдан бастап "SOS Қазақстанның балалар ауылдарына"қорының президенті болып табылады.
Ол салауатты өмір салтына арналған бірқатар кітаптардың және "өзін-өзі тану"оқулығының авторы. Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің құрметті қызметкері. 1 дәрежелі Достық орденімен, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының халықаралық сыйлығымен марапатталған. Исхан Дограмачи, оларға алтын медаль. Шыңғыс Айтматов, "Даңқ және Құрмет" орденімен және т. б.
Бұл Дариға Назарбаева - Сара Назарбаеваның үлкен қызы, саяси және экономика ғылымдарының докторы, қоғам және саяси қайраткер, бизнес-ханым, әнші. "Нұрбанк" АҚ Директорлар кеңесінің мүшесі, Мәжілістің Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің басшысы, ҚР премьер-Министрінің орынбасары. "Құрмет" және "Парасат", II дәрежелі "Барыс", "Достастық"ордендерімен марапатталған.
Раушан Сәрсембаева-экономика ғылымдарының кандидаты, саяси ғылымдарының докторы, Қазақстанның іскер әйелдері қауымдастығының тұрақты Президенті; Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның мүшесі. "Құрмет" орденімен, медальдармен, ҚР Президентінің алғыс хаттарымен марапатталған.
Бұл Қазақстан тарихында өз ізін қалдырған әйелдердің толық емес тізімі ғана. Олардың есімдері біздің тарихымызда мәңгі қалады.
Біз оларға ризашылық білдіруіміз керек, олардың есімдерін ұмытпауымыз керек және жас ұрпаққа үлгі етуіміз керек.
Біз, жас ұрпақ, қазақ халқының игілігін терең бағалап, еліміздің мәдени мұрасын жалғастырғанымызды қалаймыз.
Көздері:
Өз елі мен халқын дәріптеген Қазақстанның ұлы әйелдері:
1) http://bibliotekar.kz/chitat-knigu-onlain-belaja-kost-proshlog/hansha-srednego-zhuza-aiganym.html
2) https://zen.yandex.ru/media/id/5b68864727a74300a805fedf/gauar-batyr-zabytaia-kazahskaia-geroika-5c8492b129507b00b3bcee43
3) https://www.inform.kz/ru/velikie-zhenschiny-kazahstana-proslavivshie-svoyu-stranu-i-narod_a2446863
4) https://yvision.kz/post/480617
5) https://www.nur.kz/1429442-samye-vydayushchiesya-zhenshchiny-kazakhstana.html
Просмотров: 252